Canvas бизнис моделот e еден од најшироко употребуваните бизнис модели, којшто му дава смисла, оправданост и објаснување на бизнисот.  Овој модел го создал Александер Остервалдер, швајцарски бизнис теоретичар, автор и консултант. Canvas е корисен бидејќи дава препораки што треба да помогнат во развој на бизнис идејата.

 Зошто да го одберете Canvas бизнис моделот?

 Затоа што  Canvas  моделот дава јасен приказ за бизнисот на само една страница; едноставен е за разбирање; флексибилен; фокусиран на клучните  сегменти; јасно ги прикажува сите конекции во бизнисот; едноставен за комуницирање, ова би било најкраткото објаснување.

Во принцип Canvas бизнис моделот е составен од девет клучни точки, во коишто се содржани неколку битни прашања, на кои претприемачот треба да најде соодветен одговор за да ја развие почетна идеја во пракса, и да одговори на прашањето дали бизнис идејата може да се трансформира во бизнис можност. Тоа се:  вредност, сегменти на купувачи, канали, односи со купувачите, приходи, клучни ресурси, клучни активности, клучни партнерства и трошочна структура. Овие девет сегменти се надополнуваат со надградба на моделот со позитивни и негативни еколошки и општествени влијанија на бизнис идејата.  

Како да се развие моделот CANVAS за почетни бизнис идеи разговараме со д-р Марија Ѓошева Ковачевиќ, координатор  на проектот, Паметно земјоделство – иднина на земјоделството и руралниот развој, при Земјоделскиот институт – Скопје, УКИМ.

Д-р Ѓошева-Ковачевиќ, практично ни ги појаснува градежните блокови на Canvas моделот преку спроведување на конкретна и едноставна бизнис идеја: добивање на органски мед, за да можеме ја споредиме теоријата со праксата. Пред да започнеме со објаснување на овој бизнис модел, треба да потенцираме дека левата страна на моделот ги прикажува трошковните елементи, а десната приходните. Постојат повеќе пристапи за креирање на овој бизнис модел, а ние ќе започнеме со градење од десната страна, дносно започнуваме со анализа на сегменти на купувачи: кои се вашите купувачи на производите и услугите, или со други зборови на кого му помагате? За кого ја креирате вредноста на производот? Во конкретниов случај, како што вели Марија тоа може да бидат индивидуалните купувачи на мед и други пчелни производи како единствени директни клиенти. Компанијата исто така може да продава и преку традиционалните канали на малопродажба, дистрибутери, компании кои продаваат здрава храна, градинки; спортски клубови и друго..

Вториот сегмент во градењето на Канвас моделот е: Вредности или предлог вредности, коишто треба да се испорачаат на сите сегменти на купувачите.Тука треба да одговориме на прашањата: кои проблеми ги решаваме или потреби ги задоволуваме на купувачите? Како вредност во конкретниот пример, како што наведува нашата соговорничка е сегментот, новост: продажба на органски мед којшто е подобар за човековото здравје и произведен во еколошки услови. Во овој случај задоволуваме различни потреби на купувачот: потреба и желба за здрав производ, безбеден за консумација и со високи нутритивни вредности. Во овој сегмент може да додадеме и  вредност на дизајнот, логото за органски производ кој ја осигурува безбедноста на производот и она што е особено важно прилагодување на цената согласно целните групи на купувачи, објаснува координаторката на проектот.

 Како до купувачите

 Како трет градежен блок на Canvas моделот се наведени, канали на продажба. Тука  веднаш се наметнува прашањето, како ќе стигнеме до купувачите?  Дали ќе користите ваши сопствени канали или со партнер?  Одговорот на овие прашања во конкретниот пример на реализација на бизнис идејата- производство на органски мед  се: преку директна продажба, агенти, промотивни настани, брошура, веб-страница, социјални медиуми, агротуризам и друго.

Потоа следува градежниот блок: односи со купувачи. Чекор што бара објаснување како ги добивате, држите и развивате  вашите односи со купувачите, односно каква е вашата интеракција и врска со купувачите?  Тоа во конкретниот пример би значело: интеракција преку директни контакти со мејлови и социјални медиуми, добивање на нови купувачи со посета и изложба на саеми, со директни разговори; договорни односи со купувачите; долготрајни односи со купувачите; на доверба и друго. Всушност овие односи со купувачите во конкретниов случај, одговараат на тоа како купувачот ве пронашол и донел одлука да купи од вас. Потоа со овој чекор во Canvas моделот вие одговарате и како ќе го задржите купувачот (пр. Со одлична и квалитетна услуга) и како ќе го зголемите бројот на купувачи (со испраќање на летоци за вашите нови производи).

Петтиот чекор од моделот се извори на приходи. Односно од каде доаѓаат парите, која стратегија ќе ја користите за да добиете најголема вредност од вашите клиенти. Според примерот кој ни го објаснува нашата соговорничка Марија, извори на приходи за органски мед би биле повеќе: редовната членарина/претплата на клиенти на веб-страницата, како сигурен месечен или годишен извор на приходи, продажбата на мдот преку дистрибутивните канали, како и продажба и на други пчелни производи: матичен млеч, перга, прополис, приходи од производство на матици и друго.

 Всушност овие пет нивоа: сегменти на купувачи; вредности; канали: односи со купувачи и извори на приходи ја градат десната страна на Canvas моделот што ги претставуваат градежните блокови кои се поврзани со клиентите, образложува координаторката.

 Додека другите четири градежни блока: клучни ресурси; клучни активности; клучни партнери  и  структура на трошоци се левиот дел на Канвас моделот.

Клучни ресурси – е делот што ги објаснува вашите најважни стратешки средства со кои ќе може вашиот бизнис модел да функционира. Тоа најчесто е комбинација од физички, интелектуални ресурси, човечки и  финансиски ресурси.

„Според ова, вели Марија, - клучни ресурси во конкретниот  пример за производство на органски мед би значело:

*Физички ресурси- пчеларник, органски средства за заштита на пчелните семејства, храна за прихранување, опрема за вадење и чување на медот, опрема и простор за пакување, канцеларија и друго

* Интелектуални ресурси: сертификациона куќа за органско производство, советодавни услуги и друго.

* Човечки- 10 фармери, менаџер, сметководител;

*Финансиски ресурси: кредит во износ од милион денари, готовина од 500 000 денари, поддршка од компанија откупувач, субвенции.“

Одговор за најважните стратешки работи

Седмиот градежен блок се клучни активности. Дел во кој моделот бара одговор за најважните стратешки работи кои мора да се направат за да може да функционира бизнисот.  А активностите би требало да бидат директно поврзани со вредностите на бизнисот.

Во примерот преку кој нашата соговорничка сака да ни го долови Канвас моделот тоа би значело: „„воспоставување на пчеларникот, контрола на пчелните семејства, прихранување, ожичување на рамки, дијагностика на болести и штетници и контрола  на квалитетот и безбедноста на медот, вадење на медот, чување, пакување.“

Осмиот градежен блок на Канвас моделот, клучни партнери -  бара наведување на соработници, кои ќе ги реализираат задачите од бизнис моделот  кои вие самите нема да можете да ги реализирате. Пример, за да адаптирате веб страница потребно ви е ИТ поддршка. Примената на овој чекор, клучни партнери во производство на органски мед значи: фармери, советодавни услуги од АПРЗ, снабдувачи на репроматеријали, рурални туристички капацитети, спортски друштва,, невладини организации и др. Партнерите се важен сегмент за оптимизација на операциите и намалување на ризикот и несигурноста на бизнисот. 

 Последен градежен блок на канвас моделот е: структура на трошоци, односно листа на трошоци кои се поврзани со вашата бизнис идеја.

 Според примерот за бизнис идејата: органско производство на мед, во овој сегмент се вбројуваат: пчелни сандачиња; пчелни семејства и матици; рамки; органски шеќер, оградување, гориво, органски средства за заштита, вода, советодавни услуги, маркетинг активности и човечки ресурси.

Имено, секој бизнис генерира трошоци, кои се потребни за извршување на основните активности на компанијата, завршува Марија. Но, секогаш мора да се внимава тие да не ги надминат оптималните граници за да може да се одржува бизнисот во позитивен правец. Затоа во овој сегмент се прави анализа на трошоците и се согледува кои се највисоки трошоци и дали постои можност за оптимизација. Претприемачот мора да дефинира дали неговата крајна цел ќе биде намалување на трошоците преку повеќе начини како што се: користење на локални човечки ресурси, автоматизација на производството, поедноставено пакување и маркетинг... или фокусот ќе му биде на креирање на производ со врвен квалитет што изискува повисоки трошоци.

 Одржливост

Она што е особено важно и во последно време се дава на многу големо значење е бизнис моделот да има карактер на одржливост, односно бизнисот освен што ќе остварува профит ќе се грижи за позитивното влијание врз животната средина и локалната заедница. Затоа е препорачливо бизнис моделот да се надгради и да ги содржи дополнителните две компоненти: позитивни и негативни еколошки и општествени влијанија на бизнис идејата, со што ќе се направи анализа на еколошкото и социјалното влијание на идејата.

Позитивни:  зачувување на биодиверзитетот; зачувување на животната средина; вработување и подобрување на социоекономската состојба на руралното население.  Додека како негативно во конкретниот пример би била цената на органскиот мед, поради високите трошоци за негово производство.

Вака изгледа развојот на една бизнис идеја, преку бизнис план, анализа на една страница – канвас модел.

Земјоделскиот институт - Скопје во рамки на проектот „EIT Food Start-Up Awareness Event“, кој е финансиран од  Европскиот институт за иновации и технологии – EIT Food, на Европската Унија организира едукативни настани и обуки за „Почетни бизниси во  земјоделството“ (Farming startup training). Обуката е наменета за млади фармери, претприемачи, невработени и студенти кои се заинтересирани да започнат или се во рана фаза на развивање на стартап бизнис.

Преку обуката учесниците ќе имаат можност да се здобијат со знаење и информации од областа на: бизнис моделирање, маркетинг, пичинг, глобални трендови во дигиталното земјоделството, можности за финансиска поддршка и друго.