Европската инвестициска банка (ЕИБ) на 30 мај оваа година официјално го отвори своето претставништво во Скопје. Тоа се наоѓа во просториите на Делегацијата на Европската Унија. На денот на претставувањето на активностите на банката, акцент беше ставен на одржливиот раст и зелената транзиција на земјата и засилината техничка и финансиска поддршка за приватните и јавните инвестиции во земјава. ЕИБ има канцеларии во 23 членки на ЕУ и во 30 земји надвор од ЕУ во фунцкија на унапредување на дијалогот во бизнисот и во политика. За поконретни одговори за мисијата на оваа исклучително значајна финансиска европска инситуција што и стои на располагање на Македонија, Анторис побара одговори од Бјорн Габриел, претставник на ЕИБ во Македонија.
· Што е ЕИБ?
- Европската инвестициска банка (ЕИБ) е институција за долгорочно кредитирање на Европската Унија (ЕУ) во сопственост на нејзините земји-членки која работи во 160 земји. Таа овозможува долгорочно финансирање за здрави инвестиции со цел да се придонесе кон целите на политиката на ЕУ. Ние сме главните светски финансиери на климатските активности. Според Патоказот на климатската банка, ние веќе ја исполнуваме неговата амбициозна агенда за поддршка на 1 милијарда евра инвестиции во климатските активности и одржливоста на животната средина во деценијата до 2030 година и за обезбедување повеќе од 50% од финансиите на ЕИБ за климатските активности и одржливоста на животната средина до 2025 година.
На Западниот Балкан, како главен актер во иницијативата Тим Европа, ЕИБ е подготвена да работи со сите меѓународни и локални партнери за да го поддржи регионот на патот кон ЕУ и во градењето на еластични економии од кои имаат корист нејзините граѓани. Развојот и модернизацијата на одржливата инфраструктура има особено значење во тековната економска ситуација, со потребните инвестиции во обновливите извори на енергија, дигитализацијата, одржливиот транспорт и земјоделството. Овде, Економскиот и инвестициониот план на Европската комисија предвидува важна стратегија и предвидува 9 милијарди евра за овој вид инвестиции.
· ЕИБ и Македонија се стари „партнери“, зошто дури сега се отвора посебна канцеларија во Македонија?
- Отворањето на канцеларијата на ЕИБ во Северна Македонија е дел од нашите планови за постепено проширување на нашата финансиска и техничка поддршка за Западниот Балкан. Во февруари оваа година, на барање на земјите-членки на ЕУ, основавме „ЕИБ Глобал“ - посветена филијала на ЕИБ наменета подобро да им служи на потребите на партнерите од ЕУ со приспособени производи и зголемено локално присуство што ќе ја направи нашата соработка на теренот поефикасна. Во исто време, Северна Македонија е важна земја за работа на ЕИБ во Западниот Балкан; изградивме доверлива и долгогодишна соработка со мноштво македонски колеги и Европската комисија постојано го потврди постојаниот напредок на земјата во процесот на пристапување во ЕУ.
Новата канцеларија во Северна Македонија е јасен одраз признавање на овој контекст и нашата посветеност да и помогне на земјата да има корист од зголеменото финансирање од ЕУ и техничката помош за проектите во областа на дигитализацијата, транспортот, енергетиката, здравството, образованието и истражувањето – како што е предвидено со најновата иницијатива на ЕУ за Глобална порта.
· До каде е реализацијата на проектите: источниот дел од железничкиот Коридор VIII, последната делница Крива Паланка - граница со Бугарија; проектот „Интерконектор за пренос на природен гас Грција - Северна Македонија“?
- Во тесна соработка со македонската влада и Европската комисија, ЕИБ ги истражува можностите за финансирање на изградбата на железничкиот Коридор VIII – делница Крива Паланка – бугарска граница, како и да обезбеди дополнителна техничка поддршка за спроведување на проектот откако ќе завршат подготовките. Оваа секција е дел од Основната мрежа на TEN-T за Западниот Балкан и предвидува изградба на 23,5 километри железничка пруга и инсталирање системи за електрификација на целата железничка пруга. Како еден од водечките проекти во рамките на Економскиот и инвестициониот план. Овој проект значително ќе го намали времето на патување од Скопје до Софија, ќе ги подобри трговските текови во регионот и со ЕУ и ќе го зголеми годишниот обем на превоз на товар.
Кога станува збор за гасната интерконекција меѓу Северна Македонија и Грција, го потпишавме договорот за финансирање и се надеваме дека надлежните ќе почнат со реализација на овој проект оваа година. Целта на овој важен проект е да се поддржи диверзификацијата на снабдувањето со енергија, да се намали зависноста од еден доминантен снабдувач и да се зголеми енергетската безбедност, што е особено важно во поглед на актуелната криза предизвикана од војната во Украина и енергетските нарушувања со кои се соочуваме. Проектот ќе овозможи понатамошна интеграција на Северна Македонија на европскиот енергетски пазар во согласност со Директивата за безбедност на снабдувањето на ЕУ.
· Кои други нови проекти ќе имаат приоритет за финансиска поддршка?
- За време на пандемијата, ЕИБ обезбеди 100 милиони евра за Развојната банка на Северна Македонија АД Скопје (РБСМ). Како дел од иницијативата Тим Европа, овие средства се достапни под поповолни услови како непосредна поддршка за малите и средните претпријатија (МСП) и средно големите компании, кои работат во трудовоинтензивни сектори, како што се производството и услугите. Сега планираме да потпишеме нов заем со РБСМ за поддршка на декарбонизација на компаниите и воведување зелени и енергетски ефикасни технологии. Во комбинација со нашата техничка помош за банкарскиот сектор, овој пакет зелени финансии е составен дел од мерките усвоени од Владата на Северна Македонија како одговор на актуелната енергетска криза и инфлацијата на цените предизвикани од војната во Украина.
Покрај тоа, во моментов размислуваме за нови проекти, како што е развојот на одредени делови од железничката инфраструктура на Коридорот VIII, како и енергетската мрежа и инфраструктурата за општинска вода и отпадни води, за да ѝ помогнеме на земјата да се приспособи на климатските промени, да ја заштити животната средина и да се обезбеди пристап до чиста вода за сите. Понатаму, банката има намера да развие нови инструменти за гаранција и споделување ризик за приватниот сектор во соработка со Европската комисија.
На крајот, дозволете ми да напоменам дека опсегот на нашите активности се протега надвор од чиста финансиска поддршка и исто така вклучува споделување на знаење и советодавни услуги за подготовка на конкретни проекти, спроведување на пошироки инвестициони програми или реформски напори специфични за секторот, на пример во банкарството сектор. Во овој контекст, нашето локално присуство ќе помогне да се создадат нови партнерства и да се пренесе релевантната експертиза, на пример кога станува збор за позеленување на финансискиот систем во согласност со таксономијата на ЕУ за одржливи финансии.
· Дали целта на финансиската поддршка на ЕИБ ќе биде повеќе ориентирана кон капиталните капацитети или малите и средни претпријатија (од јануари до јуни во Македонија се затворени речиси 5.000 компании)
- И покрај тоа што ЕИБ ќе ги направи достапни своите способности во широк спектар на претходно споменати сектори и корисници, создавањето работни места и потребите за инвестиции на македонските компании ќе останат во фокусот на нашето внимание.
Според Истражувањето на претпријатијата за Северна Македонија, две петтини од претпријатијата биле привремено затворени за време на КОВИД-19, додека 70 % од нив доживеале намалена ликвидност или достапност на проток на готовина. Политичките интервенции на локално и меѓународно ниво одиграа клучна улога кога станува збор за спречување на економските последици.
Општо земено, компаниите ги пријавуваат нестабилноста, оданочувањето и образованието на работната сила како главни пречки за нивните бизниси во регионот. Згора на тоа, тие го гледаат заострувањето на условите за кредитирање поради шокот од КОВИД-19 и недостатокот на пристап до финансирање како голема пречка за зелените инвестиции. Тешките енергетски прекини, предизвикани од војната во Украина, дополнително ќе ја влошат стабилноста на приватниот сектор, поради што насочената поддршка за најранливите сектори ќе биде од суштинско значење.
До денес, ЕИБ додели 57% од вкупното финансирање во Северна Македонија за малите бизниси за да го поддржи нивниот развој, создавањето и задржувањето на работните места. ЕИБ ги поддржува малите бизниси во земјата преку постојана соработка со РБСМ. Ќе доделиме нови средства, како што беше споменато претходно, а овие дополнителни концесиски финансии би можеле да им бидат достапни на македонските компании уште оваа година за зелени инвестиции во енергетска ефикасност и обновливи енергии
Преку нашата канцеларија на ЕИБ во Скопје, и надвор од нашето финансирање за малите и средни претпријатија и компаниите со средна капа, ќе го истражиме степенот до кој нашата понуда за корпоративни финансии може да биде од корист за поголемите компании кои планираат да инвестираат во Северна Македонија.
Истовремено, финансираме големи инфраструктурни проекти, како што е пречистителната станица во Скопје - со заем од 68 милиони евра, надополнет со грантови од Иницијативата за јакнење на отпорноста на економијата (ERI) и Инвестиционата рамка за Западниот Балкан (WBIF). Проектот ќе ги подобри здравствените и животните услови за околу 500.000 луѓе. Со инвестирање 128 милиони евра во инфраструктура за вода и отпадни води, придонесовме за подобрен пристап до вода за пиење и санитарни услуги за луѓето низ целата земја. Во транспортниот сектор, ЕИБ инвестира 277 милиони евра, што помогна да се подобри патната и железничката мрежа.
Накратко, ќе продолжите да гледате мешавина од финансирање од ЕИБ што се однесува на потребите и приоритетите што се развиваат во Северна Македонија. Ќе продолжиме да инвестираме и во приватниот и во јавниот сектор и ќе ја зголемиме нашата поддршка за да го забрзаме одржливото закрепнување, зелената и дигиталната транзиција, енергетската стабилност и интеграцијата во ЕУ.
· Дали има промени во условите за кредитирање?
- ЕИБ ќе продолжи да нуди поволни услови за финансирање и нејзините услови ќе останат прилагодливи на потребите и карактеристиките на нејзините партнери.
Како банка на Европската Унија со финансиска состојба ААА, ЕИБ може да понуди најповолни услови за да ѝ овозможи на земјата да ги финансира многу потребните инфраструктурни проекти и да ги постигне своите развојни цели. Мешавината на заеми од ЕИБ и неповратни грантови од ЕУ ги прави понудите на ЕУ едни од најповолните на финансискиот пазар денес и е онаа која овозможува долгорочен одржлив раст без да се загрози економската, социјалната и еколошката одржливост на земјата-партнер. Згора на тоа, обезбедуваме техничка експертиза за развој на проекти, надзор и имплементација благодарение на нашиот посветен тим на експерти, кој исто така им помага на нашите партнери да ги зголемат своите капацитети за управување со проекти и да станат самоодржливи во привлекувањето средства за нивните проекти.
На почетокот на пандемијата со КОВИД-19, воведовме исклучителни мерки и флексибилност кога станува збор за исплатата на заеми за да им помогнеме на земјите да пристапат побргу до толку потребното финансирање. ЕИБ ја поддржа Северна Македонија со инвестирање 156 милиони евра од почетокот на пандемијата во 2020 година, достигнувајќи околу 1,1 милијарда евра заеми до денес, доделени на сите главни сектори во земјата. Средствата со кои располагаат малите и средни претпријатија се достапни под поволни услови кога станува збор за пониски каматни стапки и продолжени рокови.
· Дали отворањето на канцеларијата на ЕИБ во Македонија се совпаѓа со почетокот на првата меѓувладина конференција со ЕУ?
- Првата меѓувладина конференција, отворањето на преговорите и почетокот на процесот на скрининг јасно означуваат важна пресвртница во процесот на пристапување во ЕУ. И ЕИБ ја пофалува Северна Македонија за напорите и издржливоста што го овозможија овој чекор.
Како што споменавме претходно, отворањето на канцеларијата на ЕИБ во Северна Македонија е дел од нашите планови за проширување на нашата финансиска и техничка поддршка за Западниот Балкан во рамките на нашата нова филијала ЕИБ Глобално. Ова присуство на теренот ќе ни помогне уште поефикасно да ги разбереме и да им служиме на специфичните финансиски потреби на нашите партнери во владата и приватниот сектор. Тоа ќе ни овозможи да ја приспособиме нашата советодавна поддршка за конкретни проекти, инвестициони програми и реформи, да создадеме нови партнерства и да работиме рака под рака со тимот на ЕУ. Како резултат на овие напори, се надеваме дека ќе донесеме практични придобивки за македонските граѓани кога станува збор за животниот и деловниот стандард и ќе помогнеме во натамошниот процес на интеграција на земјата во ЕУ.
Ви благодарам многу за овој навремен разговор. Со моето семејство навреме се преселивме во Северна Македонија за почетокот на новата учебна година и со нетрпение очекувам да ги развивам односите на ЕИБ со сите релевантни колеги во земјата.
