Дигитализацијата на работата е производ на четвртата индустриска револуција која се карактеризира со употреба на дигитални платформи, вештачка интелигенција и машинско учење.

Тоа наједноставно може да се сфати како радикално преобликување и на деловното опкружување и на природата на работата, како и редефинирање на границите на производството, редистрибуцијата и потрошувачката (De Groen et al, 2017). Но и како начин на живот и односите меѓу луѓето.

 Исходот од производствениот процес се почесто не е производ кој се продава директно, туку услуга која е слободно достапна за корисниците. Иако услугите ги пружаат без надомест, корпорациите остваруваат големи профити со тоа што го поттикнуваат купувањето на други услуги.

Тие им помагаат на другите капиталисти да остварат профит со ширење пораки за тоа зошто да се купат одредени производи.

Затоа, клучната карактеристика на дигиталната работа во овој случај е дека „производот не се продава на корисниците, туку корисниците се продаваат на огласувачите како стока“ (Fuchs, 2014).

ДИГИТАЛНИ КМЕТОВИ

Нас мрежите (анализирајќи ги нашите допаѓања, прегледи и коментари) не продаваат на корпорациите како производ.

Персонализираниот пристап ги прави рекламите подетални. Времето што го поминуваме на мрежите прави тие да не познаваат подобро од нашите пријатели и домашните.

Дигиталниот капитал всушност го модифицира човековото однесување во согласност со интересите на сопствениците на капиталот.

Со секој свој текст, преглед, фотографија или видео што го креираат и објавуваат, стотици милиони луѓе успешно се претвораат во дигитални кметови - бесплатна работна сила која аргатува на дигиталните имоти на нивните господари.

Но, тука навистина нема никаков пазар, дури ни хипер-капиталистички дигитален пазар.

Кога еднаш ќе влезете во платформа како што е „Амазон“, алгоритмите ве изолираат од другите купувачи и ви ги обезбедуваат само информациите што сопствениците ги намениле за вас.

Сите трансакции и односи се посредувани со невидлив алгоритам во служба на само едно лице или една компанија. Таквиот систем во суштина е дигитален феуд.

Во ерата на техно-феудализмот, тоа значи дека сите пораки кои не го модифицират однесувањето на корисниците се спам, додека оние кои влијаат на размислувањето и однесувањето на луѓето се единствената содржина што е важна: таму е вистинската моќ.

Варуфакис затоа смета дека дел од акциите на големите корпорации (да речеме 10 проценти) треба да се депонираат во фонд за социјален капитал од кој ќе се финансираат универзалните основни приходи со логика дека со секојдневно гуглање ние самите придонесуваме за создавање профит (Varufakis, 2022).

ГИГ ЕКОНОМИЈА

Гиг економијата или „економија на тезгарење“ се однесува на серија краткорочни работни ангажмани и договори започнати од компании кои вработуваат луѓе за поединечни работни места и ги плаќаат по учинок без да им понудат работа со полно работно време (Sinicki 2019).

Дигитална платформа е вметната како посредник во класичниот двостран однос помеѓу работодавачот, односно клиентот и работникот. Ако нивните адреси ги преминат националните, па дури и континенталните граници, проблемот станува регулирањето на нивниот однос или, на пример, местото на наплата на даноците.

Оваа економија доведува до промени во животниот стил, но и до појава на нови социјални разлики во општеството.

Промените на животниот стил нудат флексибилно работно време, слободен избор на локација за работа и развој на сопствен бизнис и личен развој.

Ограничувачкиот фактор е што доколку вработениот не ги заврши своите задачи навреме, нема да биде дополнително ангажиран од клиентите.

Вработениот може да патува низ светот работејќи од својот лаптоп или да живее на оддалечени и тешко достапни места и да работи онлајн. Услов за извршување на таква работа е постојана интернет конекција. (Sinicki, 2019).

Од друга страна, често пати доаѓа до социјални изопачености кои се манифестираат преку три клучни елементи:

1) избор на локација за работа; 2) флексибилно работно време и 3) договорни аранжмани.

Ако го поврземе слободниот избор на локација за работа со прашањето за заработка, доаѓаме до фактот дека големите платформи ги препуштаат своите работи на корисниците од неразвиените земји, така што тие ги извршуваат истите работи, но за помали локални заработки (Sharma, 2005).

Работната флексибилност може да има и негативна страна бидејќи флексибилноста на работниците подразбира отсуство на јасно дефиниран договор за работа, што доведува до ерозија на основните права на работниците.

Истовремено, „отсуството на јасна разлика помеѓу приватниот и деловниот живот, заедно со отсуството на правото на исклучување, доведува до нарушување на приватноста“. (Ковачевиќ, 2021).

Развојот на гиг-економијата има и пошироко влијание врз развојот на општеството.

Можно е да се разликуваат следните форми на општествено влијание: 1) појава на дигитален јаз помеѓу „мобилните дигитални номади и исфрлените дигитални парии (лишен од права)“; 2) маргинализација; 3) социјални разлики и промени во животниот стил; 4) губење на индивидуалноста и 5) предизвик на приватноста (Шарма, 2005).

МАШИНИ И ЛУЃЕ

Во 2022 година, вештачката интелигенција (AI) стекна уличен кредибилитет. Објавувањето на „ChatGPT“ покрена голем број прашања. Ако АИ е способна на пример, да положи правосуден исит, дали постои причина зошто не може да напише правен извештај или да даде добар правен совет?

Очигледната импликација е уште побрзо преместување од работните места, во споредба со минатите бранови на автоматизација, и побрзо преструктуирање на преживеаните работни места. А работните места кои ќе бидат автоматизирани нема да бидат ограничени само на нискоквалификуваните и ниско платените.

Најсигурни работни места ќе бидат оние кои бараат емпатија и оригиналност. Емпатијата е способност да се разберат и споделуваат чувствата и емоциите на другите.

Тоа создава меѓучовечко сочувство и разбирање што е од фундаментално значење за социјалните интеракции и емоционалната благосостојба. Може да се замисли дека, со помош на софтвер за препознавање лица, вештачката интелигенција може да научи да ги препознава чувствата на своите соговорници - дека може да научи „когнитивна емпатија“.

Но, тој не може да ги сподели нивните чувства - не може да научи „афективна емпатија“. Идејата дека работните места кои бараат афективна емпатија ќе останат безбедни од автоматизацијата претпоставува (наивно) дека луѓето можат да разликуваат вистинска емпатија од симулација.

Еден од креаторите на вештачката интелигенција, поранешен соработник во Google, Џефри Хинтон, неодамна предупреди на опасноста од производ кој може да стане поинтелигентен од луѓето кои го создале.

Тој изнесе став дека промените што вештачката интелигенција ги носи на пазарот на труд сè уште не можат да се видат и дека дури и оние кои ги развиваат овие системи и водечките луѓе на „Мајкрософт“ или „Гугл“ признаваат дека веќе не знаат како точно функционира примената на вештачката интелигенција.

Свесни за ризиците, ЕУ веќе две години расправа за закон кој би можел да стапи на сила веќе во 2025 година, а кој би го регулирал секој производ или услуга што користи систем на вештачка интелигенција. „Системите со висок ризик“, кои анализираат, предвидуваат и влијаат на социјалното однесување на луѓето на неприфатливи начини, ќе бидат забранети со закон.

„Не сакаме масовен надзор, не сакаме социјално бодување, не сакаме прогнозирана полиција во ЕУ, точка. Тоа го прави Кина, а не ние“, изјави Драгош Тудораче, пратеник во Европскиот парламент.

Законодавците во Брисел предвидуваат забрана за далечинско препознавање на лица и биометриска идентификација - технологија која ги скенира минувачите и користи вештачка интелигенција за да ги усогласи нивните лица со информации од бази на податоци.

Меѓутоа, партиите од десниот центар додадоа амандман со кој се дозволува употреба на тие системи во ситуации како што се пронаоѓање исчезнати деца, идентификување на осомничени за сериозни злосторства или спречување терористички закани.

Приватноста ќе биде жртвувана за доброто на надзорниот капитализам. 

Извор: danas.rs