Светот се уште не е целосно закрепнат од претходната, а го тресе нова финансиска криза.
Овојпат, сепак, финансискиот систем е многу подобро подготвен отколку во 2008 година, а голем дел од заслугите имаат американските научници, соопшти Нобеловиот комитет, доделувајќи ја наградата за економија за 2022 година на тројца Американци.
Истражувањето на лауреатите ја подобри нашата способност да избегнеме сериозни кризи и скапа финансиска помош“, рече Tore Ellingsen, претседател на Одборот за награда за економски науки.
Последната криза остави лузни на светската економија, го запре растот на богатството, ја зголеми нееднаквоста и сиромаштијата на планетата, но сè ќе беше полошо доколку долго пред неа тројцата лауреати не ја утврдеа природата, причините и методите на справување со финансиските кризи.
Улогата на банките
Дајмонд и Дибвиг научно докажаа дека банките играат клучна улога во функционирањето на современата економија и укажаа на ранливоста на финансискиот систем.
Меѓутоа, нивната анализа покажа и како комбинацијата на овие две активности ги прави банките ранливи на гласините за нивниот неминовен колапс. Ако голем број штедачи одат во банка во исто време за да ги подигнат своите пари, гласината може да стане самоисполнувачко пророштво - има „ јуриш на банката“ и банката пропаѓа. Оваа опасна динамика може да се спречи со тоа што владата обезбедува доволно депозити и делува како заемодавател на банките во краен случај.
Дајмонд покажа како банките имаат уште една општествено важна функција. Како посредници меѓу многу штедачи и кредитокорисници, банките се подобри во проценката на кредитната способност на заемопримачите и обезбедуваат заемите да се користат за правилни инвестиции.
Бернанке во еден труд од 1983 година тврди дека управувањето со банките довело до банкарски неуспеси, што е механизмот што ја претворил релативно обичната рецесија во Големата депресија од 1930-тите, најдраматичната и најсериозната светска криза видена во модерната историја, рече Џон Хаслер. на Комитетот за Нобеловата награда за економија.
Практично тој со анализата на Големата депресија помеѓу другото, покажа како „јуришот на банките“ било одлучувачки фактор кризата да стане исклучително длабока и долга. Кога банките пропаднаа, вредните информации за заемокорисниците биле изгубени и не можеле брзо да се вратат. Поради тоа способноста на општеството да ги насочи депозитите во продуктивни инвестиции била значително намалена.
Подготвеноста не исклучува криза
Сето ова дава надеж дека сегашните проблеми во глобалната економија ќе бидат надминати без слични финансиски шокови, се додава.
„Сега сме многу подобро подготвени“. Пред кризата во 2008 година, немаше општа идеја за тоа колку финансискиот систем е ранлив на секакви изненадувања“, вели Дајмонд.
Сепак, подготвеноста не исклучува криза, предупреди научникот. Банките имаат доволен капитал и подобро управување со ризиците, но проблеми може да дојде од кој било дел од финансискиот систем.
Како пример, тој ја наведе Велика Британија, каде Банката на Англија беше принудена да ги спасува пензиските фондови откако новата влада направи дупка во буџетот и одби да објасни како ќе врзе крај со крај.
Довербата во фунтата и цените на јавниот долг паднаа, пензиските фондови снемаа готовина за преземање инвестиции, а централната банка печати до пет милијарди фунти дневно втора недела за да го спречи бродот да не потоне.
Делата на овогодинешните нобеловци се посветени токму на ваквите неочекувани настани и изненадувања и нивните последици за економијата.
Нобеловата награда за економија официјално се нарекува Меморијална награда Алфред Нобел на Шведската државна банка за економски науки.
Во моментов изнесува 10 милиони круни, а овогодишните лауреати ќе поделат награда од околу милион долари. Се уредува со истите правила како и при доделување исклучителни трудови во други научни дисциплини.
