Шангајската организација за соработка е сојуз кој ги вклучува Русија, Кина, Иран и неколку држави на Централна Азија, кои денес се состануваат во Казахстан на својот редовен годишен самит.

Бидејќи обединува многу од непријателите на западните сили, тие гледаат на оваа организација со сомнеж.

Kолку SCO е всушност важна на светската сцена?

Шангајската организација за соработка (SCO) во 2001 година ја основале Кина, Русија и четири држави од Централна Азија кои некогаш биле дел од Советскиот Сојуз - Казахстан, Киргистан, Таџикистан и Узбекистан.

Организацијата потекнува од граничниот договор потпишан во 1996 година од Русија, Кина и земјите од Централна Азија, наречен Шангајска петорка.

На предлог на Кина, ова беше проширено на организација за унапредување на добрососедските односи меѓу земјите од регионот и за унапредување на соработката во сфери како што се трговијата и безбедноста.

„Постоеше загриженост за последиците од распадот на Советскиот Сојуз и потенцијал за создавање хаос“, вели Најџел Гулд-Дејвис од британскиот Меѓународен институт за стратешки студии.

„Тоа беше постсоветски потег за да се обезбеди зачувување на регионалниот поредок.“

Индија и Пакистан се приклучија на групата во 2017 година, а Иран се приклучи во 2023 година.

Заедно, земјите на SCO сочинуваат 40 отсто од светското население.

Тие генерираат 20 отсто од светскиот бруто домашен производ и држат околу 20 отсто од светските резерви на нафта.

На самитот во Казахстан најавено е учество на земји набљудувачи, како Авганистан и Монголија и „партнери за дијалог“, како Турција и Саудиска Арабија.

Една од главните причини за формирањето на ШОС беше борбата против таканаречените „три зла“ - тероризмот, сепаратизмот и екстремизмот.

„Тоа во основа е најмногу поврзано со загриженоста на Кина за сепаратистичките иницијативи во нејзиниот северозападен регион Ксинџијанг“, вели Анет Бор од Чатам Хаус, британски тинк-тенк за надворешни работи.

Регионот е главно населен со Ујгури, муслимански и етнички турски народ.

Кина работи со земјите од Централна Азија за да се спротивстави на прекуграничните упади на екстремистите од сепаратистичкото исламско движење Источен Туркистан (ETIM) во Ксинџијанг.

Русија, исто така, не ги сака екстремистичките групи активни во Централна Азија, како што се Исламската држава-Хорасан (IS-K) и Хизб Ут-Тарир, да вршат напади на нејзина територија.

SCO формираше „Регионална антитерористичка структура“ за борба против овие закани преку споделување разузнавачки информации и координирање на антитерористичките операции.

Сепак, како што вели Наташа Курт од Одделот за воени студии на Кралскиот колеџ во Лондон, „повеќето антитерористички акции се спроведуваат меѓу земјите на билатерален начин“.

Кина гледа на SCO како на корисна алатка за проширување на трговските врски во Централна Азија, вели д-р Курт.

Успеа да обезбеди и снабдување со нафта и природен гас од земји како Казахстан.

Централна Азија е исто така витална врска на трговските рути што ги гради со Западот, позната како иницијатива „Појас и пат“.

„Кинескиот извоз зависеше од руските железници, поради што таа сака да изгради сопствена железничка мрежа низ Централна Азија сè до морето во Иран“, вели д-р Курт.

Меѓуцивилизациски дијалог

ШОС има и симболично значење, додава д-р Курт.

„Кина ја користи SCO како платформа за промовирање на својата идеја за замена на светскиот поредок предводен од Западот со нов заснован на она што го нарекува „меѓуцивилизациски дијалог““, вели таа.

Меѓутоа, и покрај големината и силата на нејзините земји-членки, ШОС е релативно неефикасна организација, вели д-р Гулд-Дејвис, и досега немала некои големи достигнувања.

„Таа беше поздравена како голема, нова, незападна организација, но колективно вреди помалку од збирот на нејзините поединечни делови“, вели тој.

„Нема доволно доверба меѓу членките за да соработуваат, да споделуваат вештини или да постигнат големи нешта.

Западните сили не се загрижени за ШСО како сила во светската политика, вели д-р Гулд-Дејвис.

Но, тие се загрижени за развојот на односите меѓу нејзините поединечни членки, како што се Русија и Кина, и Русија и Иран, додаде тој.

Како експанзијата влијаеше на ШОС?

На Шангајската организација за соработка и се приклучија и Индија, Пакистан и Иран.

Проширување што го загрози единството на групата, бидејќи има долгогодишни гранични спорови меѓу Индија и Пакистан од една страна и Индија и Кина од друга страна.

„Овие непријателства станаа главен извор на судир на самитите“, вели д-р Бор.

„Тие, исто така, ги разводнија првичните цели на ШСО и предизвикаа незадоволство кај земјите од Централна Азија, кои сметаат дека немаат доволно влијателен глас во неа.

„ШОС се обиде да покаже важност со зголемување на бројот на земји наместо со продлабочување на соработката меѓу постојните членки“, вели д-р Гулд-Дејвис.

Каде се одржува самитот на SCO и за што би можело да се разговара?

Дводневниот самит се одржува во Астана, главниот град на Казахстан.

Таму се очекува рускиот претседател Владимир Путин да се сретне со кинескиот претседател Си Џинпинг.

Се верува дека на самитот и Белорусија ќе биде примена во SCO.

Ова ќе се случи делумно на барање на Русија, за да се изрази благодарност за помошта на Белорусија за време на војната во Украина, но и, како што вели д-р Курт, затоа што Кина би сакала да ги продлабочи економските односи со Белорусија.

Иако се очекува во дискусиите да доминира неодамнешниот терористички напад во Русија.

Во март 2024 година, екстремистите го нападнаа трговскиот центар „Крокус“ ​​и концертната сала на периферијата на Москва, убивајќи 145 луѓе, а повредија повеќе од 500.

Одговорноста ја презеде ИС-К, а руските власти тврдат дека осомничените за нападот потекнуваат од Таџикистан.

„Русија го тргна погледот од топката кога станува збор за тероризмот поради нејзиниот фокус на Украина“, вели д-р Гулд-Дејвис.

„Сега тој мора да земе предвид како терористите би можеле да се префрлат од Таџикистан и да влезат директно во срцето на Русија.

„Тоа е класична тема со која треба да се занимава SCO.“

(BBC)